Sugestywnie napisane są niezłym materiałem na film albo serial. Piszę o wspomnieniach Witosa zatytułowanych Moje wspomnienia, wydanych przez Ludową Spółdzielnię Wydawniczą w 1981 roku. Wspomnienia z obowiązkową przedmową, klasowo słuszną napisaną m.in. przez takiego tuza historiografii jak A. Czubiński...Zgodnie z przedmową, strona 19:

"Publikowana obecnie część wspomnień zawiera pełny tekst, zgodny z oryginałem i obejmuje okres od chwili urodzin autora do momentu powstania niepodległego państwa polskiego." Jest także kolejna część, obejmująca lata 1933- 1939- Moja tułaczka oraz t. 3 wydany w Paryżu. Nie miałem w ręku owych pozycji więc nie wiem co tam jest (czy nie jest treściowo tożsame) ale nadrobię braki

Interesujące opisy ludowych wierzeń, życia na wsi i sylwetki polityków tworzą harmonijną całość. Są też wstawki o Piłsudskim ale jeśli ktoś poczytał książki: Lodowa ściana R. Świętka, S. Arskiego- My, pierwsza brygada, dokumenty Galicyjska działalność wojskowa Piłsudskiego 1906- 1914 czy Pamiętniki generała Rybaka albo gen. Berbeckiego nic nowego o wywiadowczej współpracy Piłsudskiego z państwami centralnymi się nie dowie.

Dosyć długie są opisy dotyczące Żydów. Np. na stronie 194 Witos wspomina o wykupywaniu przez Żydów starych, znoszonych ubrań i dalszym ich odsprzedawaniu- początkowo chłopi nie kupowali ubrań ale później z uwagi na wygodę wyrugowano ze wsi tradycyjne stroje narodowe, nad czym ubolewa Witos.  Podobnie szeroko Witos opisał proces lichwy i konstatuje, że "chłop omotany ze wszystkich stron i powiązany tymi sieciami, nie mógł się po prostu poruszać (s. 195)". Tak samo kwestia monopolu, gdzie "Żydzi wiejscy, mając zapewniony zupełny monopol handlu w swoim ręku, dostarczając chłopom wszelkich towarów, szynkując w każdej wsi, popierani przez dziedziców, a nierzadko i przez księży, dzierżawiący masowo od dworu łąki i koniczyny, a następnie sprzedający je chłopom na spłaty po parokrotnie wyższych cenach, kupujący za bezcen lasy i sprzedający chłopom drzewo na funty, stali się niepodzielnymi panami bardzo wielu wsi (s. 195)".

Jak stwierdza Witos:

"Za pośrednictwem Żydów wiejskich znaczna ilość dziewcząt ze wsi szła na służbę do Żydów tarnowskich, mimo, że ogół ludności odnosił się do nich nieprzychylnie, nazywając je "żydowskimi ucieraczkami." Przynosiły one też ze sobą nie tylko ogólną demoralizację, ale i różne choroby, o których wieś przedtem nie miała pojęcia. Walka przeciw temu, prowadzona przez niektórych księży, bardzo niewielkie dawała rezultaty (s. 196)."

Na stronie 351 znajduje się złośliwy ale prawdziwy przytyk do Piłsudskiego (w kontekście zapomnianych bohaterów i Paderewskiego):

"Że czynił to wówczas, gdy Polska nikomu nie mogła płacić ani pieniędzmi, ani urzędami, ani orderami, kiedy ci inni, dziś trzon elity stanowiący, ubiegali się u rządu austriackiego o stanowiska albo parę manlicherów (...)"

Na stronie 538 autor pisze tak:

"Jeżeli ludność jeszcze przed wojną miała dosyć powodów do niechęci a nawet nienawiści przeciw Żydom, uważając zupełnie słusznie za pasożytów żyjących jej kosztem, to w czasie wojny nagromadziło się tych powodów jeszcze więcej.

(...) Widziano ponadto, że ciesząc się specjalnymi względami tych rządów, zarabiają miliony grube na dostawach wojskowych. Zarzucono im ogólnie, że się uchylają od służby wojskowej, co się odbija na ludności polskiej, że zajmując w bezpiecznych miejscach liczne stanowiska, tak w wojsku, jak i w urzędach, działali wyraźnie na niekorzyść ludności.

(...) Żydzi sami wiedzieli, że nie są bez winy, spodziewali się, że ludność wzburzona nie będzie ich oszczędzać. Alarmowali więc władze krajowe, gdy im się nic nie działo, krzyczeli gwałtu, gdy szumowiny zaczęły urządzać na nich napady. Wysyłali oszczercze wiadomości i oskarżenia za granicę."

Tags: Witos, wspomnienia, Piłsudski, Żydzi, historia, polityka