W złudzeniach ciągłych o obcej pomocy żył nienaturalnem życiem uciśniony naród polski. Garstka młodzieży wywołała powstanie listopadowe (r.1830), poszedł za nią naród cały . Po bohaterskich walkach, napełniających sławą imienia polskiego świat cały, powstanie upadło, naród polski zgnieciony brutalną przemocą moskiewską, a Królestwo, jako kraj zdobyty siłą, stało się prowincyą rosyjską.

Wybuch krwawego powstania w roku 1863 i 1864 zgnieciony został dziką siłą moskiewskiej przemocy; łudzący się naród, w nadziejach zagranicznej pomocy wciąż zawodzony, patrzył ze zgrozą na śmierć najdzielniejszych synów Polski, jej męczenników i bohaterów, na bezkarne już rozpasanie dzikiej namiętności i samowoli, okrutnej mściwości i tyraństwa zesłanych na Polskę krwawych satrapów moskiewskich; naród, dręczony odtąd stale a srodze przez wszystkie zaborcze rządy, mianujące się chrześcijańskimi.

     Powstanie roku 1863 i 1864 było ostatnim olbrzymim, krwawym protestem narodu, było wstrząsającem, jakby zagrobowem, z wyższego świata płynącego pytaniem, zwróconem do małodusznych chciwych i łakomych {można to odnieść do kolejnego powstania-1944...-Unicorn}.

Powstanie było ostatnim dziejowem protestem, ale nie ostatnim pokojowem protestem narodu, bo ten ciągle trwa.

Trwa ciągle spokojny, cichy a silny protest niezłomnego ducha, boleścią doświadczonego narodu, pełnego godności i namaszczenia, protest Polski podnoszącej się i odradzającej szybko, Polski we wszystkich warstwach złączonej w spiżową całość, Polski rozpartej śmiało na olbrzymim, niewzruszonem fundamencie potężnego, zdrowego, wiarą i trzeźwą myślą silnego ludu polskiego, Polski sławnej i mocnej swą wewnętrzną, zgodną już pracą, swą poważną nauką i sztuką, promieniejącą wśród narodów."

Za:

Naród polski pod obcem panowaniem, opowiedział J. Baczyński, Poznań 1906, s. 473- 476.