Film nawiązujący do działań amerykańskich ochotników w wojnie polsko- bolszewickiej stał się legendą. Legendą o tyle większą, że kopie filmu zostały zniszczone. Nie wiem na ile prawdziwe są pogłoski, o których ostatnio słyszałem, że film został odnaleziony w Turcji (!) i toczą się pewne "rozmowy", zapewne dotyczące rekompensaty pieniężnej Biorąc pod uwagę sposób dystrybucji przedwojennych filmów (m.in. skupiska polonijne, różne wersje językowe) i ciągle odnajdywane kopie filmów rzekomo dawno zniszczonych lub nie zachowanych, praktycznie każda możliwość jest prawdopodobna. Z ciekawostek dopiszę, że Joe Alex czyli znany miłośnikom kryminałów (i nie tylko) Maciej Słomczyński był synem Meriana Coopera. A sam Cooper znany jest praktycznie wszystkim Tak, tak to ten pan od King Konga. Sama nazwy eskadry nawiązywała do bohatera wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych a lotnicy, jak piszą autorzy książki, spłacali służbą w polskim wojsku, dług honorowy. Jak wiele wydarzeń, epizodów, książek, ludzi, przedwojennych, tak i eskadra została zapomniana, a raczej zamilczana, przez długie lata.

Źródło: R. F. Karolevitz, R. S. Fenn, Dług honorowy. Amerykańscy piloci Eskadry Myśliwskiej im. Kościuszki w wojnie polsko- bolszewickiej 1919-1920: Zapomniani bohaterowie, Warszawa 2005, s. 45. Inne zdjęcia: link.

Epilog był smutny. Na Cmentarzu Obrońców Lwowa, gdzie pochowano trzech lotników eskadry wzniesiono kolumnadę, Pomnik Chwały.  Mortui sunt, ut liberi vivamus. Polegli żeby inni mogli być wolni...

"Dwudziestego piątego sierpnia 1971 roku o szóstej rano przez uświęconą ziemię Cmentarza Obrońców Lwowa przetoczyły się komunistyczne czołgi. Potężne gąsienice wojennych machin całkowicie zgniotły już i tak zbezczeszczone groby oraz zniszczony pomnik amerykańskich lotników. Obiecane kwiaty już nie zakwitły", R. F. Karolevitz, R. S. Fenn, Dług honorowy..., s. 215. 

Oby ciąg dalszy nastąpił.

Tags: lotnicy, amerykańscy, wojsko, polskie, historia, wojna, bolszewicy, dług, honorowy, fenn, karolevitz