Przez 45 powojennych lat każda osoba interesująca się wojną gotowa byłaby przysiąc, że w Auschwitz-Birkenau zamordowano 4 mln ludzi. Tę statystyczną skalę zbrodni przekazali historii Rosjanie, którzy wyzwalali obóz. I nikt jej przez lata nie kwestionował. Dzisiaj, według obliczeń samych badaczy żydowskich, ofiary Auschwitz szacuje się na 1-1,2 mln ludzi, w tym 75 tys. Polaków. Skąd Rosjanie wzięli owe 4 miliony? Większość badaczy jest zdania, że zawyżanie strat polskich w Generalnym Gubernatorstwie miało na celu ukrycie ogromnych strat polskich na obszarze Rosji.

W gruncie rzeczy 60 lat po wojnie polska historia nie jest w stanie choćby oszacować naszych strat na wschodzie. Czy dotyczą miliona, czy może dwóch milionów Polaków? A jeśli dodać wywiezionych na Syberię już po wojnie, ich liczba jest szacowana na 800 tys. A co, jeśli dodać tysiące górników wywiezionych po wojnie do pracy w kopalniach Donbasu i Krzywego Rogu? Czy należy dodać pół miliona zamordowanych, czy więcej?

Polski historyk nie ma szans dotarcia do grobów polskich ofiar. Grób bowiem okazuje się decydujący przy ustalaniu faktów statystycznych. I tak przyjmowano za wspomnianym już Biurem Odszkodowań Wojennych przy Prezydium Rady Ministrów, że straty ludności cywilnej poniesione w wyniku walk i na wrześniowych drogach ucieczki wynoszą 521 tys. zabitych. Składają się na to bombardowania, ostrzeliwania z samolotów, egzekucje, samobójstwa wycieńczonych, załamanych, zrezygnowanych ludzi. Tak to sobie ktoś oszacował. Po latach ktoś inny - płk Ludwik Głowacki na Mazowszu i Lubelszczyźnie, a Tadeusz Wroński w Małopolsce - zadali sobie trud dotarcia do ksiąg zmarłych i znalezienia grobów owych ofiar na cmentarzach położonych na szlakach wrześniowych polskich wędrówek. Ku swemu zdziwieniu nie znaleźli jednak setek tysięcy, a jedynie kilka tysięcy grobów. Jak zdołali ustalić, ponad 400 tys. wrześniowych uchodźców zdołało dotrzeć na kresy wschodnie, by się znaleźć w rękach wkraczającej do Polski Armii Czerwonej. 300 tys. z nich zostało wywiezionych na Sybir. Ktoś w 1947 r. zawyżył straty ludności cywilnej we wrześniu 1939 r. poniesione w wojnie z Niemcami. Zawyżył o pół miliona ludzi.

Pisząc o "rzekomo pochowanych", warto przywołać doświadczenie związane z lotem w kosmos Mirosława Hermaszewskiego w czerwcu 1978 r. Ponieważ razem z Hermaszewskim w kosmos udawał się Ukrainiec Piotr Klimuk, władze PRL w geście braterstwa i przyjaźni postanowiły odnaleźć na szlaku zwycięstwa Armii Czerwonej w Polsce grób ojca Klimuka, o którym wiadomo było, że oddał życie w walce o wolną Polskę w 1944 r., a może 1945 r. Do poszukiwania grobu zmobilizowano Polski Czerwony Krzyż, instytuty naukowe, radio i telewizję. I nie znaleziono. Obaj bohaterowie kosmosu składali wiązanki i tulili się w wylewnej przyjaźni, ale to nie był ten właściwy grób. Tego właściwego nie udało się odnaleźć ani Polakom, ani Rosjanom.